Październik 1956

 5 marca 1953 roku zmarł Józef Stalin. Na Kremlu otworzyło to drogę do walki o schedę po dyktatorze. Starły się tu różne wizje co do dalszego rozwoju reżimu. Z walki tej zwycięsko wyszedł Nikita Chruszczow, który został I sekretarzem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) we wrześniu 1953 roku. Niezwykle istotnym momentem przełomowym był XX zjazd KPZR, który odbył się w Moskwie w dniach 14-25 II 1956 roku w trakcie, którego Chruszczow wygłosił swój słynny tajny referat na temat zbrodni stalinowskich.

Był on przeznaczony dla zamkniętego gremium słuchaczy. Wywołał on wstrząs gdyż poddał miażdżącej krytyce system stworzony przez Stalina. Po raz pierwszy ktoś w taki sposób publicznie wypowiedział się o działaniach „ojca postępowej ludzkości”. Mimo, że referat wygłoszono za zamkniętymi drzwiami bardzo szybko różnymi kanałami rozszedł się po całym świecie wywołując szok wśród tak zwanych ideowych komunistów. Referat pomógł zresztą Chruszczowowi w umocnieniu pozycji swojego środowiska wobec partyjnych konserwatystów [1].

Znamienna rzecz, że na XX zjeździe był także obecny jako szef polskiej delegacji Bolesław Bierut, który nagle zachorował i zmarł w Moskwie 12 marca 1956 roku. Pomijając różne niesprawdzone rewelacje na temat okoliczności śmierci Bieruta jego odejście przyczyniło się do wzrostu napięć wewnątrz partii gdzie już od dłuższego czasu wykrystalizował się podział na dwie nieformalne frakcje „Puławian” i „Natolińczyków”.

Pierwsi (zawdzięczali swą nazwę budynkowi przy ulicy Puławskiej w Warszawie gdzie mieszkał jeden z liderów frakcji Leon Kasman, redaktor naczelny „Trybuny Ludu”) stanowili grupę niegdyś zatwardziałych stalinistów, którzy w połowie lat 50-tych przeszli na pozycje „liberalne”. Frakcja składała się w dużej mierze z osób pochodzenia żydowskiego i z tego powodu była potocznie zwana „Żydami”. Druga frakcja złożona z komunistów pochodzenia proletariackiego swą nazwę zawdzięczała pałacykowi natolińskiemu na obrzeżach stolicy gdzie spotykali się jej przywódcy. Opowiadała się za utrzymaniem twardego kursu. Nazywano ich „Chamami” co było aluzją do ich robotniczo-chłopskich korzeni. Rywalizacja tych dwóch grup trwała już w partii od dłuższego czasu. Jej źródeł można dopatrzyć się jeszcze za życia Stalina, który w pewnym momencie zaczął w szeregach partii prowadzić czystkę antysemicką. Warto przy tym pamiętać, że w Polsce aparat represji i znaczna część ważnych funkcji partyjnych była obsadzona przez komunistów pochodzenia żydowskiego. Działania Stalina zraziły ich do niego a po jego śmierci wraz z oznakami odwilży widocznymi w coraz większej aktywności społecznej na polu kultury, publicystyki i w ostrożnych jeszcze próbach kontestacji systemu sprawiły, że utrzymanie się przy władzy zaczęli oni wiązać ze zgodą na liberalizację systemu. Było to zadanie karkołomne gdyż niedawni piewcy stalinizmu musieli włożyć wiele wysiłku by uwiarygodnić się przed społeczeństwem jako zwolennicy reform. Frakcja natolińska jakby będąc w opozycji do Puławian na przekór swym adwersarzom przyjęła linię obrony dotychczasowego doktrynerstwa [2].

Czytaj więcej:

anty-news.waw.pl/2018/03/09/pazdziernik-1956/